Dr. Nazim MUSTAFA
Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Kütüphanesi Bölüm Başkanı
Yirminci yüzyılın başından itibaren Ermeniler, Zengezur’u ele geçirmek için harekete geçtiler ve yüzyılın sonunda bunu başarabildiler. Stratejik açıdan önemli olan Zengezur bölgesi, İran sınırında Azerbaycan’ın Güneybatısını, Ermenistan’ın güneydoğusunu kapsamaktadır. Eski Türk-Müslüman toprakları olan Zengezur bölgesinin nüfusunun etnik bileşenindeki değişim, Rus birliklerinin işgalinden sonra XIX. yüzyılın başlarında başladı. Rusya ve İran arasında Gülistan (1813) ve Türkmençay (1828) anlaşmalarının imzalanmasının ardından Ermenilerin Zengezur bölgesine toplu göç süreci başladı. Sadece İran’dan Türkmençay Antlaşması ile iskân edilen 8249 Ermeni ailesinden 1300’ü Karabağ ve Zengezur’a yerleşti, bunun sonucunda bölgedeki demografik durum ciddi değişiklikler geçirdi[1].